Toplum içindeki şahısların ve kuruluşların birbirleri ile olan ilişkilerine yönelik hukuk kurallarının tümüne özel hukuk denilmektedir. Özel hukukun en temel noktası taraflar arası eşitliğin esas alınıyor olunmasıdır. Zira özel hukukun temel mantığı, bireysel çıkarın ön planda olması ve menfaat çatışması nedeniyle taraflar arasında uzlaşıyı sağlıyor olmasıdır. Böylelikle toplumda bireyler arası ilişkilerde de gerçekleşen menfaat çatışmalarına düzen getirilmiş ve toplumsal hayat bireyler bazında da düzene sokulmuş olunmaktadır.
Özel Hukukun Dalları Nelerdir?
Özel hukukun dalları aşağıda sınıflandırılmıştır.
1-) Medeni Hukuk
– Kişiler hukuku – Aile hukuku – Miras hukuku – Eşya hukuku
2-) Borçlar Hukuku
3-) Ticaret Hukuku
– Ticari işletme hukuku – Şirketler hukuku – Kıymetli evrak hukuku – Deniz ticareti hukuku
– Özel sigorta hukuku – Taşıma işleri hukuku
4-) Devletler Özel Hukuku
Medeni Hukuk Nedir?
Özel hukukun en geniş dalını medeni hukuk oluşturmaktadır. Öyle ki özel hukukun diğer dallarından borçlar hukuku esasında medeni hukukun bir yan dalıdır, ticaret hukuku da medeni hukukun bütünleyici parçasıdır. Bir açıdan bakıldığında medeni hukuk aslında özel hukuktaki tek hukuku oluşturmakta, diğer özel hukuk dalları medeni hukukun ya alt dalı ya yan dalı veya bütünleyici parçasını oluşturmaktadırlar.
Yani özel hukukun dalları, kamu hukuku dalları gibi münferit dallar olmayıp birbirlerinden türemişlerdir. Medeni hukuk ve alt dalları ile ilgili detaylı açıklamalarımızı kitabımızın devam eden kısmı olan 3. kısım altında inceleyeceğimiz için burada kısaca genel bilgiler vermekle yetinilecektir.
Kişilerin doğumundan ölümüne kadar geçen zamanda bu kişilerin şahsi hâllerini, diğer kişilerle olan aile ve hısımlık ilişkilerini, mal varlıklarını ve diğer tüm kişiler arası eşitlik esasına dayanan konuları düzenleyen hukuk dalıdır. Tanımda yapılan kişi tanımına gerçek kişiler olan insanlar dışında tüzel kişi oluşumlar da girmektedir. Bu tüzel kişilerin doğması ve ölmesi söz konusu olamayacağından, tanım onlar açısından kuruluşlarından sona ermelerine kadar geçen zaman açısından uyarlanmalıdır.
Medeni hukukun kaynağı 22.11.2001 kabul tarihli, 08.12.2001 Resmî Gazete’de yayım tarihli 1.01.2002 yürürlük tarihli 4721 sayılı Yeni Türk Medeni Kanunu’dur.
2002 yılında yürürlüğe giren 2001 tarihli ve 4721 Sayılı yeni Türk Medeni Kanunu’ndan önceki 17 Şubat 1926 tarihli ve 743 sayılı eski Türk Medeni Kanunu’nu lsvıçre’den iktibas etmiş idik.
Medeni Hukukun Alt Dalları
– Kişiler hukuku – Aile hukuku – Miras hukuku -Eşya hukuku – Borçlar hukuku
Borçlar hukuku esasında medeni hukukun bir alt dalı olmakla birlikte günümüzde o derece detaylı, geniş bir kapsama sahip olmuştur ki bu hukuk dalı ayrı bir hukuk dalı olarak değerlendirilemeye başlanmıştır, Bu durum kanunumuzun sistematiğinde de görülmektedir. Türk Medeni Kanunu kişiler, aile, miras ve eşya hukuklarını düzenlemekte, Türk Borçlar Kanunu ise ayrı bir kanun kitabı olarak çıkarılmış bulunmaktadır. Bu nedenle de konu sistematiğimizde borçlar hukuku ayrı bir başlık altında incelenecektir.
Kişiler Hukuku Nedir?
Şahsın hukuku olarak da adlandırılan kişiler hukuku, hak sahibi varlıkların (yani kişilerin) türlerini (gerçek ve tüzel kişi), hak ve fiil ehliyetlerini, şahsi hallerini, yakınları ile olan ilişkilerini (hısımlık ilişkililerini), belirli bir yer ile olan ilişkilerini (ikametgah-yerleşim yeri), kişiliğin başlangıcı, korunması ve sona ermesi konularını düzenleyen medeni hukukun ilk alt dalıdır.
Hak sahibi olan/olabilen varlıklara kişi denir ve iki tür kişilik vardır. Gerçek kişiler yani insanlar ve tüzel kişiler yani hükmi şahsiyetler.
Aile Hukuku Nedir?
Kişilerin nişanlanmaları, evlenmeleri gibi aile kurmaya yönelik girişimleri ve aile kurmaları ile nişanı bozmaları veya boşanmaları, ayrılmaları gibi kurulacak ya da kurulmuş bir ailenin sona erdirilmesi konuları ile bu aile içerisindeki kişilerin kişisel durumları velayet, vesayet, evlilik birliği mallarının idaresi veya boşanma sonucu tasfiyesi, çocukların baba ile aralarındaki hukuki bağın tespiti, tanıma, soy bağının reddi, babalık davaları, evlat edinme gibi aile kavramını düzenleyen hukuk dalıdır.
Miras Hukuku Nedir?
Gerçek kişilerin ölümünden sonra mal varlığında yer alan mevcutlar, haklar ve borçlarının (yani daha kısa ifade ile terekesinin) akıbetinin ne olacağı ile ilgili kuralları düzenleyen medeni hukukun alt dalıdır. Daha net bir ifade ile miras hukuku, terekenin kanuni (ve varsa atanmış mirasçılar) arasında ne şekilde ve ne oranda dağıtıma tabi tutulacağını gösteren hukuk dalıdır.
Sadece gerçek kişiler ölümlüdür. Bu nedenle de miras hukukunda ölen gerçek kişinin mal varlığı , tereke teşkil eder ve bunun mirasçılara dağıtımı konuları düzenlenir. Tüzel kişiler sona ererler. Hangi şekilde sona ererlerse ersinler onların mal varlığı bir tereke değildır ve mirasçıları da olmaz. Bu nedenle de tüzel kişinin sona ermesinden sonra mal varlığının dağıtımı miras hukukuna konu olmaz; medeni hukuk, borçlar hukuku veya ticaret hukuku kuralları çerçevesinde tasfiyeye konu olur.
Eşya Hukuku Nedir?
Gerçek veya tüzel kişilerin taşınır (menkul) ve/veya taşınmaz (gayrimenkul) malları üzerindeki hâkimiyetlerini, tasarrufflarını ve bu hâkimiyet ve tasarrufların türlerini, kişilerin bu hâkimiyet veya tasarruflar nedeniyle diğer kişiler karşısındaki konum, sıfat ve onlarla ilişkilerini düzenleyen medeni hukukun ait dalıdır.
