Yaptırım Türleri Nelerdir?

1-) Yaptırım Nedir?

Sosyal hayatı düzenleyen kurallara aykırı davranıİması karşısında uğranılan tepkiye yaptırım/müeyyide adı verilmektedir. Yaptırım/müeyyide de kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır. Eğer karşılaşılan tepkinin herhangi bir zorlayıcılığı bulunmuyorsa bu durumda manevi yaptırımdan söz edilmektedir. Nitekim yukarıda da kısaca değinildiği üzere din, görgü ve ahlak kurallarına uyulmaması hâlinde verilen tepki yani yaptırım zorlayıcılığı olmayan manevi yaptırımlar olmaktadır. Buna karşılık eğer söz konusu tepkinin zorlayıcılığı söz konusu ise bu durumda da maddi yaptırımdan söz edilmektedir. Yine yukarıda da kısaca değinildiği üzere hukuk kurallarına aykırı davranışta karşılaşılacak tepki maddi yaptırımdır. Zira maddi yaptırım olması yani zorlayıcılığının bulun¬ması hukuk kurallarının arkasındaki zorlayıcı gücün devlet otoritesinden kaynaklanıyor olmasıdır.

2-) Hukukta Yaptırım Türleri

a-) Manevi Yaptırımlar

-Yaptırımı manevidir.
– Kurala uyulmadığında zorlayıcı lığı bulunmayan bir tepki söz konusu ise manevi yaptırım uygulanmış olunmaktadır. Örneğin;

Ayıplanmak (ahlak)
Günahkâr sayılmak (din)
Ahrette hesap (din)
Alaya alınmak (görgü)
Kınanmak (ahlak)
Küçük görülmek (görgü)

b-) Maddi Yaptırımlar

– Kurala uyulmadığında zorlayıcılığı bulunan bir tepki söz konusu ise maddi yaptırım uygulanmış olunmaktadır.
Örneğin; Sadece hukuku kurallarına aykırı davranışta maddi yaptırım söz konusu olmaktadır:

Ceza
Tazminat
Cebrî İcra
İptal
Hükümsüzlük

c-) Hukuk Kurallarına Aykırı Davranışta Karşılaşılacak Olan Tepkiler/Yaptırımlar

Daha Önce de belirttiğimiz üzere hukuk kurallarına aykırı davranışta maddi yaptırım ile karşılaşılmaktadır. Bunun nedeni hukuk kurallarının amaçlarından kaynaklanmaktadır. Zira bu amaçlar incelendiğinde görülecektir ki hukuk kuralları gerçekten de devletin zorlayıcılığı (devlet otoritesinin gücü) ile toplumda uygulanmak zorunda kalman kurallar olmaktadırlar.

Bu çerçevede hukuk kurallarının amaçlarını şöyle sıralayabiliriz:

Toplumsal düzeni korumak
Toplumsal barışı sağlamak
Toplumdaki yeni değişikliklere cevap vermek
Kişilerin haklarını korumak ve güvence altına almak
Adaleti sağlamak

Toplumsal yaşam incelendiğinde sosyal hayatı düzenleyen kurallar zaman içerisinde toplumun ihtiyaçları gereği hukuk kuralarına dönüşmüştür.Örneğin; ayrılan eşler geçmiş dönemde toplumsal baskıdan ya da dinî inançlardan dolayı nafaka yardımında bulunurken, günümüzde, ayrılan eşlerin karşılıklı nafaka yükümü Medeni Kanun’da düzenlenen nafaka kuralı olduğu için kişilerin keyfiyetinden çıkarılmış, maddi yaptırıma bağlanmıştır.