Mahkemelerin yargı görevini yerine getirirken uyguladıkları yol ve yöntemleri-usulleri gösteren hukuk kurallarından oluşan hukuk dalıdır. Yargılama yetkisi de toplum tarafından devlete verilmiş bulunduğundan, yargılama hukuku da bir kamu hukuku olup devlet, yargılama yetkisini adil ve kamu yararı amacı çerçevesinde tek taraflı olarak kendisi belirler ve devletin mahkemelerinde görülen davalar sonucu nihai hükme varılır.
İşte bu nihai hükme varmak için yargılamada hâkimlerin, savcıların, avukatların, taraflarin, bilirkişilerin, tanıkların vb. yargılama aşamasına katılan veya katılma ihtimali bulunan tüm süjelerin uygulaması ve uyması gereken birtakım kurallara ihtiyaç duyulduğu için yargılama hukuku ortaya çıkmış bulunmaktadır. Genelde şekli/usul kurallarından oluşan yargılama hukukunun diğer adı muhakeme hukukudur ve kendi içerisinde 3 alt dala ayrılmaktadır.
Yargılama Hukuku Alt Dalları
– Medeni Yargılama Hukuku
– Ceza Yargılama Hukuku
– İdari Yargılama Hukuku
Medeni Yargılama Hukuku Nedir?
Adli yargı kolundaki özel hukuk alanındaki uyuşmazlıklarda hukuk mahkemelerinin yargılama aşamasındaki uyacağı kurallara ilişkin hukuk dalıdır. Medeni usul hukuku olarak da adlandırılmaktadır.
Kaynağını Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) oluşturmaktadır.
– Boşanma davaları( aile mahkemesi)
– Vasi tayini(sulh hukuk mahkemesi)
– Tazminat davası (asliye hukuk mahkemesi)
– Haksız rekabet davaları (asliye ticaret mahkemesi)
– Kıdem tazminatı davaları (iş mahkemesi)
– Tüketici kredisi kaynaklı davalar (tüketici mahkemesi)
Ceza Yargılama Hukuka Nedir?
Adli yargı kolundaki ceza hukuku alanındaki uyuşmazlıklarda, ceza mahkemelerinin yargılama aşamasındaki uyacağı kurallara ilişkin hukuk dalıdır. Ceza usul hukuku olarak da adlandırılmaktadır. Suç işleyen kişilerin soruşturmasının, kovuşturmasının ve kısmen de olsa infazının ne suretle gerçekleştirileceğine ilişkin hukuk dalıdır.
Kaynağını en temelde Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) oluşturmakla birlikte, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazına İlişkin Kanun ve Çocuk Koruma Kanunu da kaynak teşkil etmektedir.
Örneğin;
– Şüphelinin soruşturulması (savcılık)
-Sanığın kovuşturulması (ceza mahkemesi)
-Sorgu aşamasında tutuklama kararı verilmesi (sorgu hakimi)
– Basit yaralama suçu (asliye ceza mahkemesi)
-Yağma suçu (ağır ceza mahkemesi)
-Çocukların hırsızlık suçu (çocuk mahkemesi)
-Çocukların yağma suçu (çocuk ağır ceza mahkemesi)
İdari Yargılama Hukuku Nedir?
İdare hukuku alanında birey ile devlet idaresi veya iki devlet idaresi arasında idare hukukundan kaynaklı (idari işlem veya idari eylemden kaynaklı) iptal veya tam yargı davalarının açılması sonucu uygulanacak yargılama kurallarını içeren hukuk dalıdır. idari yargılama usul hukuku da denilmektedir.
Kaynağını İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) oluşturmaktadır.
Örneğin;
-Tüzüklerin iptal davası( Danıştay)
-Resmi Gazete de yayımlanmış bir yönetmeliğin iptali davası (Danıştay)
-Resmi Gazete’de yayımlanmamış bir yönetmeliğin iptali davası (idare mahkemesi)
-Vergisel işlemlere ilişkin iptal davası (vergi mahkemesi)
-İdari işlemlerden kaynaklı tam yargı davaları (Danıştay veya idare mahkemesi)
