Arkeoloji kazılarında ortaya çıkarılan Tarih öncesi’nden kalma insan iskeletlerindeki izler, frenginin çok eski bir rahatsızlık olduğunu kanıtlar. Amerika’nın bulunmasından sonra Avrupa’ya Rönesans sürecinde girmiş olduğu sanılan frengi bu kıtada büyük salgınlar yaratmış, türlü yolculuklarla da Asya ve Afrika’ya yayılmıştır.
Arkeoloji kazılarında ortaya çıkarılan Tarih öncesi’nden kalma insan iskeletlerindeki izler, frenginin çok eski bir rahatsızlık olduğunu kanıtlar. Amerika’nın bulunmasından sonra Avrupa’ya RöneGünümüzde Dünya Sıhhat Örgütü’nün çıkardığı istatistiklere göz atılacak olursa, rahatsızlığın modern ülkelerde de yaygınlaştığı görülmekte.
Frengi Rahatsızlığının Nedeni
Frengi rahatsızlığına neden olan treponema (Treponema pallidum) mikrobu 1905 senesinde Schaudinn tarafınca bulunmuş oldu. Genellikle cinsel ilişkiyle bulaşan frengi, ten ve mukozada bir bozun var ise, mikroplu eşyalar (bardak, pipo, tuvalette oturulan yer, vb.) kanalıyla da geçebilir. Rahatsızlık birinci, ikinci ve üçüncü dönem olarak isimlendirilen üç dönem şeklinde ilerler.
Frengi Rahatsızlığının Birinci Süreci
Birinci dönem, rahatsızlığın ilk alameti olan ve çoğu zaman cinsel organlar seviyesinde rastlanan şankr’la kendini gösterir; rahatsızlığın bulaşmasından 15-25 gün sonra, küçük bir yara şeklinde başlayan şankr gittikçe büyüyerek 2-3 gün içinde hakiki bir şankr durumuna gelir: Bu, yuvarlak veya oval biçimde olan, katı bir zemine oturan 15-18 mm çapında, al renkte, kenarsız, mikroskopla incelendiğinde treponema ihtiva ettiği görülen bir sıvı salgılayan ağrısız ve sathi bir yaradır. Şankrla beraber, yakınında, bilhassa de kasıkta katı, hareketli ve ağrısız lenf düğümlerinden meydana gelen bir lenf düğümü büyümesi (adenopati) görülmekte. Şankr tedavi edilirse birkaç günde kaybolur, tedavi edilmezse 20-30 gün sürer ve ten renginin kaybolduğu bir iz bırakarak ortadan kalkar. Altındaki katılaşma ve yakınındaki lenf düğümü büyümesiyse uzun bir müddet daha varlığını devam ettirür.
Frengi Rahatsızlığının İkinci Süreci
Frenginin ikinci süreci çoğu zaman bulaşmadan 6 hafta sonra ortaya çıkmaktadır ve 2-3 sene boyunca sürer. Bir taraftan, ten ve mukozalardaki bozunlar, öte taraftan da treponemaların türlü organlara dağılmasına bağlı genel bozunlarla kendini belirler. Başlıca ten alametleri şunlardır: Yüz, kol ve bacaklar haricinde tüm bedeni kaplayan, sathi, çok nefes bozunların ortaya çıkmasıyla kendini gösteren pembe lekeler ve daha büyük, daha çıkıntılı, bedenin her yerinde bulunabilen ve çok türlü şekillerde (mememsi, yaralaşmış, pigtnentli, vb.) olabilen bozunlar olan frengi bozunları. Bu emarelere bazı zamanlar tırnak ve saç dökülmesi de eklenmiş olur. Mukoza bozunları daha fazla ağız ve dölyolunu meblağ. Bu süreçte, çoğunlukla ateş, kansızlık, halsizlik, başağrıları ve bedenin çok sayıda bölgesindeki lenf düğümlerinde gelişme görülmekte. Bir De rahatsızlık tüm iç organlara yayılabilir: Beyin-omurilik zarları,karaciğer, böbrek, dalak, vb.
Frengi Rahatsızlığının Üçüncü Süreci
Üçüncü dönem, şankrdan seneler sonra kurnazca ortaya çıkan ve organlara derinine zarar verdiği için çok ciddi olan geç bozunlarla kendini gösterir. Bunlar, çoğu zaman deride bulunan ve zaman geçtikçe yaralaşan düğümcükler olan frengi gomları; çoğu zaman kaval kemiğini tutan anormal kemik çıkıntıları olan egzostozlar; üçüncü dönem frengi menenjiti; karaciğerin, katılaşma ve gom oluşumuyla beraber yol kateden üçüncü dönem frengisi ile böbrek ve akciğerin üçüncü dönem frengisidir. Bu aşamada komplikasyonlar bilhassa iki sistemi tutar; Kalp-anaatardamar sistemi (anaatardamar iltihabı olan aortit, anevrizma) ve sinir sistemi (genel nüzul, tabes [omurilik arka kordonlarının iltihabı)). Fakat bu, rahatsızlığın ilerleyişinin sade bir betimlemesidir. Aslında, birinci süreçten sonra, frengi sessiz ilerler ve üçüncü dönem bozunları 10-20 sene sonra ortaya çıkmaktadır.
Frengi irsi bir rahatsızlık değildir, fakat frenginin doğuştan frengi ismi verilen ve gebelik sırasında, anneden eten kanalıyla dölüte geçen bir şekli de bulunmaktadır. Bu bulaşma, treponema, eten barajını safhadığı için gebeliğin fakat beşinci ayından sonra gerçekleşir. Düşüğe yol açmazsa, erken doğuma sebep olabilir; çocukta bazı zamanlar belli bozunlar görülmekte (doğuştan frengi), fakat birtakım bozukluklar doğumdan sonra meydana gelebilir: Diş çıkmasında geç kalınma ve dişlerde oluşum bozuklukları, göz bozunları, sağırlık, kemiklerde biçim bozuklukları, sinir, eklem ve iç organ bozunları.
Frenginin Teşihisi ve Tedavisi
Hastalığın direk tanısı için birinci süreçte şankrın tabanı sıkılır ve alınan sıvının içinde treponemanın bulunup olmadığı karanlık alan mikroskobuyla belirlenir. Bilvasıta tanı, rahatsızlığın başlangıcından itibaren üçüncü haftadan sonra antikorların ortaya çıkarılmasıyla yapılır. Faydalanılan çok sayıda testten başlıcaları şunlardır: Frengi antikorlarının pasif birikişmeyle gösterilmesi; bilvasıta floresan-antikor yöntemi; treponemaların hastanın serumuyla hareketsizleşmesine dayanan Nelson hareketsizleştirme testi. Tedavi etkilidir; hakikaten de treponemalar, antibiyotiklerin çoğuna karşı duyarlıdırlar. Rahatsızlığın başında girişilen, iyi düzenlenen ve devamlı izlenen bir tedavi, iyileşmeyi sağlar. Frengi, ileti mi mecburi bir rahatsızlıktır.Sans sürecinde girmiş olduğu sanılan frengi bu kıtada büyük salgınlar yaratmış, türlü yolculuklarla da Asya ve Afrika’ya yayılmıştır.
