TMK m. 1 “Kanun özüyle ve sözüyle değindiği tüm konularda uygulanır.” şeklinde bir hüküm vermiş olduğuna göre hâkim gerek önündeki uyuşmazlığı gerekse bu uyuşmazlığa yönelik hukuk kurallarını uygulamadan önce yorumlarken önce hukuk kuralının sözüne bakacaktır. Buna lafzi yorum denilmektedir. Hâkim daha sonra lafızdan bir anlam çıkaramaz ya da çıkardığı anlamdan tatmin olmaz ise sonra hukuk kuralının özüne bakacaktır. Hâkim, öze inerken kesinlikle lafızdan bağımsız öz incelemesi yapamaz. Öze ilişkin inceleme de kendi içerisinde değişik alt başlıklara ayrılabilmektedir.
Hukuki Yorum Türleri
Kanunların yorumlanması yorumu yapan makama göre sınıfflandırılıyorsa yorum türleri ortaya çıkmaktadır.
Yasama Yorumu Nedir?
Yasama yorumu, kanunu yaratan ve yürürlüğe koyan makam tarafından kanunun yorumlanmasıdır. Ülkemizde kanun koyucu TBMM olduğuna göre yasama yorumları TBMM tarafından o kanun için yapılmış bulunulan yorum olmaktadır.
Yasama yorum türü ülkemizde de uygulanmış bir yorum türüdür ancak bu yorum türü 1924 Anaya sası Döneminde görülmekle birlikte 1961 Anayasasının yürürlüğe girmesi ile bu yorum türü terk edilmiştir.
Yargısal Yorum Nedir?
Kanunun yorumlanmasının yargı makamlarınca yapıldığı yorum türüdür. Kanunun hukuki açıdan uygulama esnasında yorumlanmasının günümüzde en sık rastlanılan türüdür. Yargısal yorum türü sadece o davanın taraflarını bağlayan sonuçlar yani mahkeme kararlarının çıkmasını sağlamaktadır. Ancak bu durumun istisnaları bulunmaktadır.
-Anayasa Mahkemesi içtihatları ülkedeki tüm hakimleri, kişileri ve idareyi bağlar.
-Yargıtay içtihatları birleştirme kararları, adli yargıdaki tüm hakimleri ve savcıları bağlar.
-Danıştay İçtihatları birleştirme kararları, idari yargıdaki tüm hâkimleri bağlar.
Bilimsel Yorum Nedir?
Hukuk bilimi ile uğraşan bilim adamlarının yazmış oldukları makaleler, yayınlar, görüşler ve tezler ile benzeri metinler doktrin olarak adlandırılmakla birlikte aynı zamanda bu kişilerin görüşleri o konu hakkında bir yorum da teşkil etmektedir. Dolayısıyla doktrin aynı zamanda bir kuralın bilimsel yorumunu da yapmış olmaktadır.
Bilimsel yorum türü sonucu ortaya çıkan sonuçlar hiç kimseyi bağlamaz.Ancak hakimlere hukuku uygularken veya hukuk yaratırken yardımcı kaynak teşkil ederler.
